مکاتیب قطب بن محیی

میراث مکتوب - قطب‌الدین محمد بن محیی بن محمود، مشهور به «عبدالله قطب» و «قطب بن محیی»، از عارفان و زاهدان قرن نهم هجری است. محققان در تحقیقات پیشین دوران زندگی وی را بین سال‌های ۸۳۸ تا ۹۰۰ تخمین زده‌اند، اما بر اساس یافته‌های مصحح این اثر، به طور قطع تا سال ۹۰۱ق زنده بوده است.

دربارۀ خاندان قطب‌الدین و سرگذشت آنان اطلاعات چندانی در دست نیست. وی در آغاز یکی از مکتوباتش خود را «عبدالله قطب بن محیی بن محمود الانصاری الخزرجی السعدی» نامیده است. به ‌این ‌ترتیب او را باید از نسل سعد بن عباده، صحابی رسول اکرم(ص)، بدانیم که رئیس قبیلۀ خزرج هم بوده است. در منابع مختلف او را شیرازی، جهرمی و کوشکُناری نسبت داده‌اند که هر سه انتساب به اعتباری صحیح است. شیراز زادگاه اوست، جهرم شهری است که «اِخوان‌‌آباد» را در آن بنا نهاد که تشکیلاتی عبادی ـ اجتماعی برای یارانش بود، و کوشکُنار (یا قصر کُنار) زادگاه اجدادی او بوده است. قطب‌الدین محمد به کمک مردان و زنانی که در طلب خلوت‌گزینی و مراقبه بودند اِخوان‌آباد را بنا نهاد و با ارسال مکتوبات به راهنمایی آنان پرداخت که البته با مخالفت‌های شدیدی نیز روبه‌رو گشت. مجموعۀ اخوان‌آباد به‌گونه‌ای طراحی شده بود که برای زندگی خانواده‌های ساکن آن مناسب باشد و نیازهای آنان را کاملاً برطرف سازد، تا جایی که ساکنان آن خود از عهدۀ امور برآیند و نیازمند دیگران نباشند.

مکاتیب قطب بن محیی نخستین بار به ضمیمۀ کتاب اوصاف المقرّبین در سال ۱۲۹۸ش و پس از آن به‌صورت مستقل در سال‌های ۱۳۳۹، ۱۳۵۶ و ۱۳۸۴ منتشر شده که البته هیچ یک از این چاپ‌ها مجموعۀ کامل نامه‌های او را در بر نداشته است. مجموعۀ حاضر بخش نخست از مکاتیب قطب‌الدین محمد بن محیی است که مجموعۀ کامل آن در آینده منتشر خواهد شد. کتاب حاضر شامل یک مقدمه (در موضوع معرفی کتاب و نویسنده و شرح حال او، استادان و شاگردان، فرزندان، حیات فکری، اشعار، اعتقادات و مذهب، حیات عملی، ویژگی‌های زبانی و ادبی مکاتیب، ساختارهای خاص و معرفی نسخه‌ها)؛ متن مکاتیب (شامل صد مکتوب)؛ نمایه‌های کتاب (شامل آیات، احادیث، اقوال، ترکیبات و عبارات عربی، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اشعار عربی، اشعار مؤلف، حکایت‌ها و داستان و تمثیل‌ها، امثال فارسی، فِرَق و مذاهب، لغات و ترکیبات، کتاب‌ها، جای‌ها، اعلام) و در نهایت کتابنامه است.

مکاتیب قطب بن محیی، نوشتۀ قطب‌الدین محمد بن محیی بن محمود است که به کوشش دکتر مریم دانشگر، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تصحیح شده و انتشارات فرهنگستان آن را در ۶۵۹ صفحه و با شمارگان ۵۰۰ نسخه، به بهای ۳۳۰۰۰۰ ریال منتشر کرده است.

منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی