دیدگاه شهید مطهری (ره )در خصوص عرفان و اخلاق

عرفان و اخلاق


علم اخلاق دانشی است که از چگونه زیستن انسان سخن می گوید.

در فرهنگ اسلامی سه نوع اخلاق مطرح بوده است:

 الف) اخلاق فلسفی که ریشه در اندیشه های سقراط دارد؛

ب) اخلاق عرفانی که منشأ آن سیر و سلوک عارفان است؛

ج) اخلاق روایی که مبتنی بر احادیث نقل شده از معصومین است.

از نظر مطهری به رغم وجوه اشتراک میان اخلاق عرفانی با اخلاق فلسفی، سه فرق اساسی میان آنها موجود است.

همین فرق ها موجب برتری اخلاق عرفانی می گردد:

 الف) عرفان درباره روابط انسان با خودش و باجهان و با خدا بحث می کند و عمده نظرش درباره روابط انسان با خدا است و حال آن که همه سیستم های اخلاقی فلسفی ضرورتی نمی بینند که درباره روابط انسان با خدا بحث کنند فقط سیستم های اخلاقی مذهبی این جهت را مورد عنایت و توجه قرار می دهند.

ب) سیر و سلوک عرفانی: پویا و متحرک می باشد، برخلاف اخلاق که ساکن و ایستا است.
یعنی در عرفان سخن از نقطه آغاز است و از مقصدی و از منازل و مراحلی که به ترتیب سالک باید آن را طی کند تا به سر منزل نهایی برسد.
درحالی که در اخلاق، سخن از التزام به یک سلسله دستور العمل هایی است که فضایل نام گرفته اند مانند راستگویی، احسان، انصاف، ایثار و...


ج) و در نهایت عناصر اخلاقی محدود است به معانی و مفاهیمی که غالبا آنها را می شناسد، اما عناصر روحی عرفانی بسی وسیع تر و گسترده تر است.


ماهنامه بازتاب اندیشه، شماره 71