آیا کشف یک نسخه جدید حافظ اتفاق مهمی است
اخیراً خبری منتشر شد که پژوهشگران انجمن آسیایی کلکته، وقتی مشغول جستجو به دنبال آثار خطی باقیمانده از میرزا اسدالله غالبِ دهلوی بودند، به شکل تصادفی دست‌نوشته‌ای با اوراق زرد و کهنه یافته‌اند که بعد از بررسی‌ها متوجه شدند نسخه ناشناخته‌ای از دیوان حافظ است. این نسخه از دیوان حافظ هم امضا و مهر طلایی شاه‌جهان، پادشاه معروفِ سلسله مغولان هند و بانیِ تاج‌محل را بر خود دارد و معلوم است که حافظ شخصی پادشاه بوده و هم اینکه این دیوان، غزلی را شامل است که می‌گویند تاکنون در نسخه دیگری دیده نشده. مصرع آغازین غزل در متن خبر آمده: «بحمدالله که بازم دیدن رویت میسر شد».👇
اما آیا این کشف تصادفی، اتفاق بسیار مهمی است و در مطالعات حافظ پژوهی کمک شایانی خواهد کرد؟ واقعیت این است که نه چندان.
اول اینکه در مورد نفوذ خواجه حافظ در میان دوستداران زبان فارسی در هند و از جمله شاهان سلسله گورکانی قبلا هم می‌دانستیم. نسخه‌ای از دیوان حافظ در کتابخانه خدابخش شهر پَتنه موجود است که شاهان مغول، اکبر و جهانگیر، پدر و پدربزرگ همین شاه‌جهان، در حاشیه صفحاتش تفالهایشان به حافظ را یادداشت کرده‌اند. تصویر این نسخه به شکل کتابی چاپی منتشر شده است.
نکته دوم اینکه می‌دانیم که شاه جهان بین سالهای ۱۰۳۷ تا ۱۰۶۸ قمری حکومت کرده، یعنی حدود ۲۵۰ سال بعد از درگذشت خواجه حافظ (۷۹۲ قمری). در این فاصله طولانی، نسخه‌های زیادی از دیوان حافظ به دست کاتبان و خوشنویسان نوشته شده است. فقط ۵۱ نسخه از دیوان حافظ را که همگی در قرن نهم نوشته شده‌اند، استاد سلیم نیساری در تصحیح خودش از دیوان حافظ استفاده کرده است.
سوم اینکه غزلی که گفته‌اند تازه‌یاب است، اصلا تازه نیست. قبلا و در سال ۱۸۷۷ در ژورنال انجمن آسیایی بنگال، این غزل پنج‌بیتی معرفی شده و دکتر یدالله ثمره هم در شماره ۹۱و۹۲ نشریه «دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران» (پاییز و زمستان ۱۳۵۴) صحت انتسابش به حافظ را رد کرده است. مقاله دکتر ثمره را اینجا میتوانید پیدا کنید
